Thị trường chứng khoán Việt Nam: Cần cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm để hạn chế rủi ro

Trong bối cảnh dòng vốn thị trường chứng khoán Việt Nam chịu tác động mạnh trước các diễn biến trong và ngoài nước, và khi sản phẩm chứng chỉ quỹ và phòng vệ giá chưa phổ biến, việc đưa cơ chế đối tác thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) vào vận hành là cần thiết nhằm hạn chế nguy cơ rủi ro lan rộng.

Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã dần phục hồi trong năm 2025, với chỉ số VnIndex chinh phục các mốc điểm mới và giá trị giao dịch liên tục lập kỷ lục mới. Tuy nhiên, từ nửa cuối tháng 10-2025, thị trường đã có những diễn biến thiếu tích cực, khiến chỉ số VnIndex không ít lần “mất mốc” 1.600 điểm. Vào ngày 12-12, VnIndex ghi nhận mức điều chỉnh mạnh nhất kể từ ngày 20-10, với giá trị khớp lệnh bình quân chỉ đạt khoảng 20.300 tỉ đồng/phiên, giảm 15% so với tuần trước đó.

Ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc Khối nghiên cứu và phát triển khách hàng cá nhân của Công ty chứng khoán Yuanta Việt Nam, cho rằng việc các ngân hàng thương mại đồng loạt tăng lãi suất đã ảnh hưởng tiêu cực tới TTCK, bên cạnh diễn biến kém tích cực của nhóm cổ phiếu “họ Vin”, gồm VIC, VHM, VPL, VRE. Cụ thể, các ngân hàng như VIB, Sacombank, NamABank, OCB đã niêm yết lãi suất kỳ hạn ngắn dưới 6 tháng ở mức 4,75%/năm, mức trần theo quy định của Ngân hàng Nhà nước, vào đầu tháng 12-2025.

Bên cạnh đó, ông Hồ Sỹ Hoà, Giám đốc nghiên cứu và tư vấn đầu tư của Công ty chứng khoán DNSE, cho biết tốc độ tăng trưởng tín dụng đạt 15%, cao hơn nhiều so với tốc độ huy động vốn 11%, tạo sức ép lên mặt bằng lãi suất. Nhu cầu huy động vốn cho chu kỳ đầu tư công 2026-2030 cũng làm lợi suất trái phiếu Chính phủ và doanh nghiệp tăng, cùng với việc điều chỉnh OMO thêm 50 điểm cơ bản, làm tăng áp lực lên thanh khoản hệ thống ngân hàng.

Ngoài những yếu tố trên, ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch Uỷ ban chứng khoán Nhà nước, cho rằng cơ cấu nhà đầu tư trên thị trường, với nhà đầu tư cá nhân chiếm đa số, đã dẫn đến tình trạng “thanh khoản cao, đi kèm mức độ biến động mạnh”. Ông Hải nhấn mạnh rằng cần tái cơ cấu nhà đầu tư theo hướng tăng tỷ trọng các định chế đầu tư chuyên nghiệp.

Mặc dù định hướng tăng tỷ trọng các định chế đầu tư chuyên nghiệp đã được nhắc tới nhiều năm, hiện tại chỉ có khoảng 100 quỹ đầu tư đang hoạt động tại Việt Nam, với tổng quy mô dưới 1% GDP, chỉ khoảng 30 tỉ đô la Mỹ. Số lượng nhà đầu tư tham gia quỹ đầu tư cũng chỉ khoảng 1 triệu, thấp hơn so với các thị trường như Ấn Độ và Thái Lan.

Bà Lương Thị Mỹ Hạnh, Giám đốc Quản lý tài sản của Dragon Capital Việt Nam, đã chỉ ra rằng một trong những trở ngại lớn là kênh phân phối bị hạn chế bởi rào cản pháp lý. Thời gian nắm giữ chứng chỉ quỹ của người dân chỉ khoảng hơn 1 năm, và hầu hết so sánh lợi suất của quỹ với lãi suất ngân hàng, cho thấy tư duy đầu tư còn ngắn hạn.

Ông Bùi Hoàng Hải cho rằng việc đưa cơ chế CCP vào vận hành từ quý 1-2027 là nhiệm vụ trọng tâm để củng cố niềm tin cho nhà đầu tư nước ngoài. Cơ chế này sẽ giúp nâng cao tính thanh khoản và ổn định cho thị trường, đồng thời kiểm soát rủi ro hệ thống.

Cuối cùng, ông Nguyễn Sơn, Chủ tịch HĐTV của Tổng công ty lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam, cho biết cơ chế CCP đã được luật hoá trong Luật Chứng khoán năm 2019. Hiện VSDC đang chuẩn bị cho sự ra đời của pháp nhân này và làm việc với các bên liên quan về cơ chế phòng vệ rủi ro.